અવિવાહિત યુવતીઓ દ્વારા શ્રેષ્ઠ પતિ મેળવવા માટે કરાતા પવિત્ર વ્રતોમાં એક છે – મોળાકત અથવા ગૌરી વ્રત.
ગુજરાતમાં ખાસ કરીને બ્રાહ્મણ અને હિંદુ સમાજની છોકરીઓ દ્વારા આ વ્રત શ્રદ્ધા અને ભક્તિ સાથે કરવામાં આવે છે.
ચાલો, તેનું ધાર્મિક મહત્વ, વિધાન અને પૂજા પદ્ધતિ વિશે વિગતવાર જાણીએ:
🌸 મોળાકત (ગૌરી વ્રત) શું છે?
મોળાકત ને ગૌરી વ્રત અથવા ગૌરી ત્રિદિન વ્રત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
આ વ્રત અષાઢ મહિનાની શુક્લ પક્ષની એકાદશીથી શરૂ થાય છે અને પૂનમ (પૂર્ણિમા) સુધી પાંચ દિવસ સુધી ચાલે છે.
| ક્રમ | તિથી | વિશેષતા |
|---|---|---|
| 1️⃣ | એકાદશી | વ્રતનો પ્રારંભ – શુદ્ધતા સાથે માતા ગૌરીનું આવાહન |
| 2️⃣ | દ્વાદશી | ઉપવાસ અને શ્રદ્ધા સાથે પૂજા, મંત્ર જાપ આરંભ |
| 3️⃣ | ત્રયોદશી | ગૌરીમાતાની પુષ્પપૂજા, લાપસી અને ફળનો ભોગ |
| 4️⃣ | ચતુર્દશી | ધ્યાન, સ્તોત્રપાઠ, ઉપચાર વિધિ, આરતી |
| 5️⃣ | પૂનમ (પૂર્ણિમા) | વિશેષ સમાપન પૂજા, માતાજીને વિદાય અને કન્યાઓને પ્રસાદ-દક્ષિણા |
🪔 આ વ્રત કોણ કરી શકે?
-
લગ્ન માટે યુવતીઓ
-
સુહાગની ઈચ્છા રાખતી યુવતીઓ
-
વિધિપૂર્ણ અને સુખમય લગ્નજીવન માટે સુહાગણ સ્ત્રીઓ
-
પતિના આયુષ્ય અને સુખ માટે ભાવિક સ્ત્રીઓ
📜 ગૌરી વ્રત (જયા પાર્વતી વ્રત) ની સંપૂર્ણ કથા – ગુજરાતી ભાષામાં
પૌરાણિક કથા મુજબ, એક સમયની વાત છે. એક નગરમાં એક ભક્ત બ્રાહ્મણ દંપતી રહેતા હતા.
તેમનું જીવન ખૂબ જ ધાર્મિક અને સાધનામાં વ્યતિત થતું હતું. તેમનાં કોઈ સંતાન નહોતું, તેથી તેઓ ખૂબ દુઃખી રહેતા હતા.
બંને પતિ-પત્નીએ ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીની ભક્તિ કરવા આરંભ કરી.
એક દિવસ, માતા પાર્વતી તેમના ભક્તથી પ્રસન્ન થઈ અને તેમને કન્યા રૂપે એક પુત્રી આપી. તેમણે તેનું નામ “જયા” રાખ્યું.
જયા એકદમ સરળ, ભક્તિભાવથી ભરેલી અને ધાર્મિક વિધિઓને માનનારી યુવતી બની.
એક દિવસ તેણે પોતાની માતા પાસેથી સાંભળ્યું કે માતા પાર્વતીએ પણ ભગવાન શિવને પતિરૂપે મેળવવા માટે કઠિન તપ કરેલું હતું. ત્યારે જ જયાએ પણ મનમાં નિર્ણય કર્યો કે પોતે પણ એજ વ્રત કરસે અને માત્ર શિવજી જેવા પતિને પામશે.
તેણે પાંચ દિવસનું ગૌરી વ્રત શરૂ કર્યું. દરેક દિવસે તેણે ઉપવાસ કરીને માતાજીની પૂજા કરી, મંત્રજાપ કર્યો અને કથા શ્રવણ કર્યું. તેણીએ પોતાની શ્રદ્ધા, ભક્તિ અને નિષ્ઠાથી વ્રતનું પાલન કર્યું.
પાંચમા દિવસે, એટલે કે પૂનમના દિવસે, જયાએ ભક્તિપૂર્વક ગૌરી માતાની આરતી કરી. તેની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઇને માતા ગૌરી તેને દર્શન આપી અને કહ્યું:
“હે પુત્રી, તું શું ઇચ્છે છે? તારી ભક્તિથી હું તૃપ્ત થઇ છું.”
જયા નમ્રતાથી માથું વાળી ને બોલી:
“હે મા! તમે જેમ ભગવન શિવને પતિરૂપે મેળવવા તપસ્યા કરી, તેમ હું પણ તમારું આ વ્રત કરીને તમારી જેમ શુભ પતિ મેળવવા માગું છું.”
માતા ગૌરીએ આશીર્વાદ આપ્યો:
“હે પુત્રી, તને ભક્તિ અને ધર્મપথે ચાલી ને એક સમર્પિત અને બુદ્ધિશાળી પતિ મળશે, અને તું સુખી પરિવાર જીવન જીવશે.”
થોડા સમય બાદ જયા એક વિધિપૂર્ણ, સજ્જન અને શિવતત્ત્વ ધરાવતા પતિ સાથે લગ્નબંધનમાં જોડાઈ. બંનેનો પરિવાર જીવન ખૂબ સુખમય બન્યો.
🌼 વ્રતનું મહત્વ:
- ગૌરી માતા એટલે પાર્વતીજી, જેઓએ ભગવાન શિવને પતિરૂપે મેળવવા માટે કેટલાંયે તપસ્યા કરી હતી.
- આ વ્રત દ્વારા કન્યાઓ પણ પોતાની ભવિષ્યની જીંદગીમાં સદગુણવત્તાવાળો અને પ્રેમભર્યો જીવનસાથી મળે તે માટે ઈશ્વર પાસે આર્તપૂર્વક પ્રાર્થના કરે છે.
- માનવામાં આવે છે કે જે યુવતી આ વ્રત શ્રદ્ધાથી કરે છે, તેનું સૌભાગ્ય ઉજળું બને છે.
🕉️ ગૌરી વ્રત વિધિ:
૧. તૈયારી:
- એકાદશીના દિવસે વહેલા ઉઠવું અને શુદ્ધ થવું.
- કાંસ્ય કે માટીની થાળીમાં ગૌરી માતાનું પ્રતિમાસ્વરૂપ બનાવી પૂજા કરવી.
- ઘરમાં દિવો પ્રગટાવવો, મંદિર સાફસુથરી રાખવું.
૨. નિયમો:
- ત્રણ દિવસ સુધી સાદા અને સાત્વિક ભોજન લેવું.
- લસણ, ડુંગળી, મીઠાઈ, તેલવાળું કે બહારનું ભોજન ટાળવું.દૂધ, ફળ અને ખીચડી જેવા ઉપવાસી ખોરાક લેવો.
- સંયમિત ભાષા અને વ્યવહાર રાખવો.
૩. પૂજા વિધિ:
-
-
સવારે સ્નાન કરી માતા ગૌરીને ચોખા, ફૂલ, કુંકુમ, લાપસી કે ગુલાબજાંબ જેવી મીઠી વસ્તુ અર્પણ કરવી.
-
મંત્ર જાપ:
“ૐ હ્રીં ગૌર્યૈ નમઃ” અથવા
“ૐ હ્રીં શ્રી ગૌરી પતિપ્રાપ્તિમેયમ્ પાળય પાળય સ્વાહા” – દૈનિક 108 વાર -
આરતી પછી કથા વાંચવી (જયા પાર્વતી / ગૌરીજીની કથા)
-
📿 ખાસ માન્યતાઓ:
- ત્રીજાની રાત્રે ભજન-કિર્તન કરીને રાત્રિજાગરણ થાય છે.
- કેટલીક જગ્યા પર છોકરીઓ આ વ્રત વખતે ઘૂઘરીયો કે ગરબા કરે છે.
- ત્રીજના દિવસે પૂજાનું વિધાન સમાપ્ત કરીને માતાને મીઠાઈ (કચ્છી રોટલી, સાકર વગેરે) ચઢાવીને વિદાય આપી શકાય છે.
🌟 વ્રતના ફાયદા:
- ભવિષ્યમાં સુંદર, સમજદાર અને કુટુંબભક્ત પતિની પ્રાપ્તિ થાય છે.
- પરિવાર માટે સુખ-શાંતિ અને સમૃદ્ધિ મળે છે.
- માતા ગૌરીના આશીર્વાદથી જીવનમાં અવરોધ દૂર થાય છે.
🔔 અંતિમ દિવસ – પૂનમ (પૂર્ણિમા)ના દિવસે:
-
માતાજી માટે સાળી, બિન્દી, ચૂડી વગેરે ચઢાવવી
-
લાપસી, દૂધ, ફળાદિ ભોગ
-
કન્યાઓને પ્રસાદ આપવો
-
માતાજીને પુષ્પ વિદાય આપી વ્રત પૂર્ણ કરવો
💡 ખાસ સૂચનાઓ:
- વ્રત દરમ્યાન સ્ત્રીઓએ પુત્રવતી અને સુમંગલ સ્ત્રીઓને સાળી પહેરવી જોઈએ.
- વ્રત તોડી ન શકાય, એકવાર ઉપવાસ શરૂ કરી લેવાય પછી ત્રણ દિવસ સુધી નિયમબદ્ધ રહેવું.
🙏 અંતમાં:
મોળાકત કે ગૌરી વ્રત માત્ર એક ધાર્મિક પરંપરા નથી, પણ યુવતીઓ માટે આત્મવિશ્વાસ, ભક્તિ અને જીવનના પવિત્ર માર્ગ પર ચાલવાનો ઉપદેશ છે.
🌸 જય ગૌરી માઁ!
🪔 શુભ મોળાકત વ્રત!
