કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજ દ્વારા સાબરકાંઠા ઝોનમાં પહેલીવાર આયોજિત મહિલા અને યુવા જાગૃતિ સંમેલનમાં અનેક સામાજિક કુરિવાજોને સમાપ્ત કરવા માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ પહેલ કરવામાં આવી છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી, કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજના લોકોએ વિવિધ સમાજમાં વ્યાપી પરંપરાઓ અને કુરિવાજો સામે સજાગતા લાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
આજે, સાબરકાંઠા ઝોનમાં યોજાયેલી આ વિશિષ્ટ સંમેલન એ સામાજિક સુધારણાનું સશક્ત પાયો બની છે, જેમાં અનેક ખોટી પરંપરાઓ અને કુરિવાજોને નકારવામાં આવ્યા છે.
સમાજના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં, જેમ કે વ્યસન, ખોટા હલ્દી રસમ, બેબી શાવર, પ્રી-વેડિંગ અને છૂટાછેડા જેવા માન્યતાઓ સામે સમગ્ર સમાજ એકતા અને સજાગતાની સાથે ઊભો રહ્યો છે.
આ સંમેલનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ આ કુરિવાજોને ડામવાની સાથે સમાજને વધુ આધુનિક અને વિકાસશીલ દિશામાં લઈ જવાનો છે.
આ પગલું સમાજમાં એક નવી ચેતના અને દ્રઢ દૃષ્ટિકોણ લાવવાનો પ્રયાસ છે, જે સમાજના દરેક વર્ગ અને પેઢીને સુમેળમાં લાવવાનું કામ કરે છે.
સામાન્ય રીતે ભારતીય સંસ્કૃતિમાં પુરુષોને પ્રાધાન્ય મળતું રહ્યું છે અને દરેક સમાજમાં પુરુષોનું નામ વધુ મહત્વપૂર્ણ ગણાય છે પરંતુ જે સમુદાયોમાં મહિલાઓને ગૌરવ અને અધિકાર આપવામાં આવ્યા છે, ત્યાં વિકાસની નવી દિશાઓ તરફ આરંભ થયો છે.
હિંમતનગરમાં કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજના પ્રથમ યુવા અને મહિલા સંમેલનમાં 25 થી વધુ વિધિ-રિવાજો અને રુઢિ પર વિમુક્તિ લાવવામાં આવી છે, જે સમાજમાં નવી ઊર્જા અને દ્રષ્ટિકોણ લાવવાનું કારણ બન્યું છે.
સામાજિક પરિવર્તન માટે સાહજિકતા અને મનોબળ જરૂરી છે અને આ સંમેલનમાં કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજના સભ્યોએ એકદમ સહકારથી અને સંકલ્પ સાથે જાહેર મંચ પરથી આ બધું ઘોષિત કર્યું.
આ ઐતિહાસિક નિર્ણયથી સમાજના દિશા અને દીશામાં માગ્યેલા ફેરફારો લાવવામાં આવ્યા છે, જે માત્ર આ સમાજ માટે નહીં, પરંતુ અન્ય સમાજો માટે પણ સામાજિક પરિવર્તનનો મજબૂત આધાર બનશે.
આ પરિવર્તન વિશે સમાજના અગ્રીણીઓએ પણ પોતાના વિચારો અને આશાવાદ વ્યકત કર્યા.
જન્મથી સગાઇ સુધીના રિવાજોમાં કેવા ફેરફાર કરવામાં આવ્યા :
ફેરફાર અને સમાજમાં પરિવર્તનના ભાગરૂપે, કચ્છ કડવા પાટીદાર સનાતની જ્ઞાતિ અધિવેશનમાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ વાતો કરવામાં આવી છે.
બાળકોના જન્મ પછી જે પરંપરાઓ અને રિવાજો ચાલી રહ્યાં છે, તે હવે સાતત્ય અને સરળતાની તરફ વલણ કરી રહ્યા છે.
હવે, બાળકના જન્મ પ્રસંગે જાહેર ઉજવણી માટે શ્રદ્ધા અને સન્માન સાથે મર્યાદિત સંખ્યામાં જવા, એક દિવસથી વધુ રોકાણ ન કરવા, અને એક જ સ્થળે બોલાવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
સગાઈ અને લગ્નના સંબંધમાં પણ કેટલીક મર્યાદાઓ લાવવામાં આવી છે. યુવકની વય મર્યાદા 20 વર્ષ અને યુવતીની 17 વર્ષ રાખવામાં આવી છે.
સાથે જ, નાળિયેર, મીઠાઈ અને ચાંદીના સિક્કાઓ સિવાય બીજી કોઈ લેવડદેવડ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે.
સગાઈ વખતે, કપડાની જોડી, મીઠાઈ, 501 રૂપિયાની રકમ, નાકની સળી અને સાંકળા આપવામાં આવશે, પરંતુ આ દરમિયાન સામાજિક રીતે અભિપ્રાયિત કે વિમુક્ત કરેલા કોઈ પરંપરાઓ જેમ કે “પ્રિવેડિંગ” અને “રિંગ સેરેમની” નું પાલન ન કરવાનું નક્કી કરાયું છે.
આ બધા ફેરફારો, જે એક નવો દ્રષ્ટિકોણ પ્રદર્શિત કરે છે, તે વધુ સકારાત્મક અને મર્યાદિત સબંધોની તરફ દોરી જાય છે.
આ નવા નિયમો અને સૂચનો દ્વારા, સમાજની જૂની કુરિવાજો અને અયોગ્ય પ્રથાઓને નકારવામાં આવ્યા છે, અને સામાજિક બિનમુલ્ય વળણોથી મુકાબલો કરવામાં આવ્યો છે.
લગ્ન અને તે પછીની પરંપરાઓમાં કરવામાં આવેલા ફેરફારો :
કચ્છ કડવા પાટીદાર સમાજ માટે એક નવી દિશા પ્રદાન કરે છે. હવે લગ્ન પ્રસંગના દરમ્યાન ઘણા પરંપરાઓ અને રિવાજોમાં તદ્દન ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે.
લગ્ને પહેલા, કન્યાપક્ષ દ્વારા માત્ર 2 થી 4 લોકોની સંખ્યા સાથે જ લગ્ન પત્રિકા લાવવી એ નક્કી કરવામાં આવી છે, અને 100 રૂપિયા મુકવાની પરંપરાને પણ મર્યાદિત કરી આપવામાં આવી છે.
કન્યાપક્ષે, ભાણેજ અને બહેન-બનેવીને કપડા આપવાનો નિયમ રહેશે, જ્યારે બાકીનાની પહેરામણી બદલ 200 રૂપિયા રોકડા આપવામાં આવશે.
મામેરા અને કન્યાના દાગીના, સોનેરી, ચાંદીના દાગીના ગુપ્તપણે આપવાના રહેશે, અને સામાજિક જાહેર રીતે કોઈ જાહેરાત ન કરવાની પરંપરા પણ હવે આગળ વધારવામાં આવી છે.
વધુમાં, હાથ અને પગના અંગૂઠા ધોવાની પ્રથા પણ હવે બંધ કરી દેવામાં આવી છે.
લગ્નનાં પ્રસંગે, વર અને કન્યાના જાન માટે ફક્ત 150 લોકોની મર્યાદા રાખી છે, અને કન્યાપક્ષે એક સમયે જ જાનને જમાડવી એ સુનિશ્ચિત કર્યું છે.
કન્યાદાનમાં, કુટુંબની શક્તિ અનુસાર રોકડ રકમ આપવાનો નિયમ રહેશે પણ આ અંગે જાહેર રીતે કોઈ જાહેરાત કરવી નહીં. આ ઉપરાંત, હસ્તમેળાપની વિધિમાં ગરિમાની જાળવણી કરવી તે જરૂરી રહેશે.
લગ્ન મંડપમાં નાચ-ગાન અને ડાન્સ કરવાના નિયમને ખંડિત કરી દેવાયો છે, અને હલ્દી અને મહેંદી રસમને સંપૂર્ણ રીતે બંધ કરી દેવામાં આવી છે.
લોકલ પરંપરાઓ જેમ કે પીઠી વિધિ અને લોણારીની પરંપરા હવે માત્ર જરૂરિયાત મુજબ જ કરવામાં આવશે અને નવવધૂએ પિયરપક્ષથી મળેલા દાયજો જાહેરમાં ન બતાવવાનો નિયમ લાદવામાં આવ્યો છે.
આ દરેક પરિવર્તન, સમાજના આદર્શ અને મૂલ્યોને વધુ મજબૂત બનાવવાનો પ્રયાસ છે, જે નવા દિવસો અને વિચારધારાઓ માટે માર્ગપ્રકાશરૂપ બની રહેશે.
લગ્ન બાદના પ્રસંગોના રિવાજોમાં કરવામાં આવેલા ફેરફારો :
લગ્ન પછીના વિવિધ પ્રસંગો અને પરંપરાઓમાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે.
- સિમંત પ્રસંગ હવે ખૂબ જ સહજ અને સાદગીથી કરવો નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
- બેબી શાવર અને પ્રી-બેબી શૂટિંગ જેવા અશોભનીય પ્રસંગો, જેમને અનેકવાર આધુનિકતા સાથે જોડવામાં આવે છે, હવે ટાળી દેવામાં આવ્યા છે, કારણકે આ પ્રથા સમાજ માટે અનુકૂળ નથી.
- સમૂહલગ્નમાં જોડાતા પરિવારોને પણ હવે મોટા જમણવાર અથવા રિશેપ્શન જેવા શોખીન અને ભવ્ય પ્રસંગો કરવાના પંખ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે.
- આણાની પ્રથા જે નકારાત્મક અને ખર્ચાળ હતી, હવે ટાળી દેવામાં આવી છે.
- છૂટાછેડા સંબંધિત દરેક નિર્ણય માટે સમાજિક ન્યાય સમિતિનો નિર્ણય અંતિમ માનવામાં આવશે.
- એક પત્નીની હયાતીમાં બીજી પત્ની રાખવાની પરંપરા હવે બંધ કરવામાં આવી છે.
મરણોત્તર પ્રસંગોમાં કરેલાં સુધારાઓ:
મરણોત્તર પ્રસંગોમાં પણ કેટલીક મોટી સામાજિક બદલાવોની જાહેરાત કરવામાં આવી છે.
- મરણપ્રસંગોમાં તેરમું કરવું નહિ અને બાકીનાં વ્યર્થ ખર્ચોને ટાળી દેવામા આવ્યા છે.
- મૃતકના સ્મરણ માટે અમુક રકમ સામાજિક ઉન્નતિના કાર્યમાં દાન તરીકે આપવામાં આવી રહી છે, જેથી વ્યક્તિના યાદમાં ઉપયોગી અને સકારાત્મક કાર્ય કરવામાં આવી શકે.
- મરણ પછીની પાઘડી પ્રથા પણ હવે બંધ કરી દેવામાં આવી છે.
- દીકરીને સાસરે મોકલ્યા પછી મૃત્યુ થાય તો જિવિત સમયે આપેલી વસ્તુ પાછી ન લેવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
- જમાઇના મૃત્યુ પછી, દીકરીને આપેલા દાગીના સિવાય કશું પણ પાછું માગી શકાતું નથી.
- જમાઇના મૃત્યુ પછી, દીકરીને તરત ઘરમાં પાછી લાવવાનો બદલે, તેની સહેજ જરૂરિયાતો અને યોગ્ય સમય મુજબ ઘરમાં મૂકવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.
- દીકરીના પુનઃલગ્ન દરમિયાન, પહેલા સાસરા પરિવારની મિલકતમાં ભાગ નહિ માંગી શકે.
આ પરિવર્તનો સમાજની પરંપરાઓને આધુનિક અને આરોગ્યપ્રદ દિશામાં ફેરવી રહ્યા છે, અને તે સમાજમાં વધુ સકારાત્મક અને સમાનતાવાદી પરિવર્તન લાવવાનો પ્રયાસ છે.
